wat is rouw?
Rouw is de wijze waarop je reageert op verlies. Het is een normale, gezonde reactie en onlosmakelijk verbonden met hechten en liefhebben. Rouw is de achterkant van liefde en afscheid nemen doe je met pijn in hart en ziel.
Rouwen doen we niet alleen bij een verlies door de dood we rouwen ook bij verlies door een scheiding, van gezondheid en werk. Wanneer je iemand verliest die erg belangrijk voor je is heeft dit veel impact op alle terreinen van het leven. Vertrouwde patronen zijn opeens doorbroken, alles kan moeite kosten en gevoelens van leegte, zin- en machteloosheid maar ook woede kunnen je overspoelen. Het is zwaar om stil te staan bij de leegte die de ander achter laat en je aan te passen aan die totaal veranderde situatie.
Rouwen is hard werken en elk verlies heeft zijn eigen verhaal. Elk mens rouwt op zijn eigen unieke manier met zijn eigen intensiteit. Er is geen goede of foute manier van rouwen. Het ene verlies kunnen we bevatten en verweven met ons leven, het andere is zo ondenkbaar dat het een diepe wond, een trauma, teweegbrengt. Hoe we een verlies ervaren, hangt niet alleen af van het soort verlies maar het heeft ook te maken met wat voor relatie je met de overledenen had, de omstandigheden (plotseling, ziekbed) en of je er alleen voor staat of bijgestaan wordt door anderen. Daarnaast spelen persoonlijkheid, verliesgeschiedenis, gezin van herkomst en cultuur een belangrijke rol.
Soms zijn de door het verlies ontstane emotionele, lichamelijke of gedragsmatige veranderingen zodanig groot, dat professionele hulp nodig is om jezelf te hervinden. Wanneer daarbij blijkt dat woorden alleen niet meer genoeg zijn om dat wat sluimert werkelijk tot leven te laten komen, kunnen beeldende uitingen van emoties, gevoelens en gedachten een opening bieden.
“Wanneer je verdrietig bent, kijk dan opnieuw in je hart
en zie dat je huilt om dat wat je vreugde schonk”
(kahlil Gibran)
ROUW en Beeldende therapie
Het vertellen van je verhaal is belangrijk en kan helend werken. Het kan onderliggende gevoelens boven brengen en je helpen om alles wat er gebeurd is op een rijtje te zetten. Maar stilstaan bij wat pijnlijk, schaamtevol of bedreigend is, valt vaak niet mee, laat staan dit te benoemen of met iemand te delen. Het beeldend uiten van emoties, gevoelens en gedachten geeft ruimte om deze te onderzoeken en ze daardoor beter te leren kennen. Het doen op zich geeft een bepaalde mate aan controle en kracht tegenover de gevoelens van machteloosheid en onzekerheid.
Via een beeld, een symbool of een ritueel kan het verwerkings- en acceptatieproces in gang worden gezet, stap voor stap, in eigen tempo op een veilige manier.
Meerwaarde van beeldend uitwerken van deze gevoelens rondom de verlieservaring is dat je je alsnog (via beeldend werk) kunt verbinden met de verlorenen. Hierdoor kun je stil staan bij onafgemaakte handelingen die alsnog bewerkt kunnen worden. Hierdoor kan men verlies integreren en komt een vastgelopen rouwproces weer op gang.
Een ritueel kan je de mogelijkheid bieden om een periode symbolische af te sluiten om ruimte te maken voor nieuwe dingen die op je pad komen.
Binnen de rouwbegeleiding maak ik gebruik van het spel “Alle Sterren Van De Hemel” en “De Verbeeldingstoolkit 3.0”.
Alle sterren van de hemel” is een bekroond spel en een middel waarmee zowel kinderen, jongeren als volwassenen op een toegankelijke, laagdrempelige manier met elkaar kunnen communiceren. De vragen in het spel openen deuren die door pijn en verdriet gesloten zijn. Er wordt in het spel gepraat, maar ook getekend of iets uitgebeeld. Het delen van ervaringen maakt dat deelnemers niet alleen steun ontvangen, maar tegelijk ook geven. Deelnemen aan een lotgenotengroep kan verdriet, angst en onzekerheid draaglijker maken omdat je ziet en hoort dat je niet alleen staat. Het doel van het spel is om contact te maken en ervaringen uit te wisselen. Weinig mensen begrijpen echt waar je mee worstelt, behalve diegene die het zelf hebben meegemaakt; lotgenoten.
“De Verbeeldingstoolkit 3.0” beoogt de verbeelding op een laagdrempelige wijze beschikbaar te maken voor een ieder die betrokken is bij kanker, chronische ziekte, crisis en is op vele manieren inzetbaar. De toolkit bevat een veelvoud aan eenvoudige oefeningen om de buitengewone kracht van de verbeelding te benutten voor het versterken van de draag- en veerkracht.
“Je kunt pas loslaten
als je het eerst hebt vastgepakt”
(Wibe Veenbaas)
ROUW EN GEZIN
Bij een ingrijpende gebeurtenis reageert iedereen anders, ieder rouwproces is uniek. Binnen een gezin hebben alle gezinsleden hun eigen verlies te verwerken en daarbij zijn gevoelens als boosheid, schuld, loyaliteit etc. niet ongewoon. Ook kan het voorkomen dat het voor ouders moeilijk is om de ‘normale’ opvoeding ‘gewoon’ door te laten gaan. Ieder gezinslid moet hard werken om het verlies te accepteren en om zich aan te passen aan de veranderde situatie.
Mannen rouwen anders dan vrouwen. Vrouwen willen praten, gevoelens delen en zoeken steun bij anderen. Mannen praten minder over hun verdriet. Zij hebben eerder de neiging zicht terug te trekken en zoeken afleiding door bijvoorbeeld meer te gaan werken. Hierdoor kan er onbegrip en wrijving ontstaan binnen de relatie.
Kinderen, jongeren reageren anders op verlies dan volwassenen en hebben hun gevoelens minder onder controle. Zij kunnen helemaal in hun schulp kruipen en nauwelijks iets laten zien van wat hun bezighoudt. Ze houden vaak rekening met hun rouwende ouder(s) en willen onbewust hun eigen verdriet daar niet aan toevoegen.
Ik bied ondersteuning aan het hele gezin. Ook hier maak ik gebruik van het therapeutisch bord spel: ‘Alle sterren van de hemel’, dat kan worden ingezet als begeleidingsinstrument voor het gezin die een belangrijk iemand hebben verloren door overlijden (zie rouwbegeleiding). Het doel van het spel is om de onderlinge communicatie binnen het gezin te stimuleren, om van elkaar te leren en om te ervaren, begrijpen hoe ieder gezinslid op zijn manier met het verlies omgaat.